Door Mirjam Vossen. Gepubliceerd in het Eindhovens Dagblad op 29 oktober 2024

Het kabinet doet er alles aan om asielzoekers af te schilderen als een bedreiging voor onze samenleving. Gemeenten moeten deze boodschap kantelen – ook in hun eigen belang.

De asielnoodwet is van de baan. Het ‘asielcompromis’ dat er voor terugkomt is al even onvriendelijk voor mensen die naar Nederland vluchten. Als het aan het kabinet ligt, wordt gezinshereniging extra moeilijk en komt er geen verblijfsvergunning meer voor langer dan drie jaar.

PVV-minister Klever wil uitgeprocedeerde asielzoekers op het vliegtuig naar Oeganda zetten. Haar PVV-collega Faber wil ze wegjagen met borden ‘We werken aan uw terugkeer’. De boodschap is telkens dezelfde: we willen je hier niet, en ook als je hier eenmaal woont, dan blijf je ongewenst.

Samenleving betaalt de prijs
Voor dat opgeroepen vijandbeeld betalen wij een hoge prijs. Dat geldt om te beginnen voor vluchtelingen zelf, die te maken kunnen krijgen met vooroordelen en haat. Maar ook de samenleving als geheel betaalt een rekening. Want uiteindelijk mag de meerderheid van de mensen die hier bescherming vraagt ook blijven. Ze worden stadsgenoten en buurtbewoners. Ze gaan het werk en hun kinderen gaan in de wijk naar de school. Ze bezoeken de huisarts en worden lid van de voetbalclub.

Hoe soepeler de integratie gaat, hoe beter dat is voor iedereen. Maar het beeld van de vluchteling als vijandige, ongewenste indringer zet het samenleven tussen ‘oude’ en ‘nieuwe’ bewoners op 1-0 achterstand. Dit is de rekening die wij betalen. En die komt in het bijzonder terecht op het bord van gemeenten.

Tegenmacht
De eenzijdige en onnodige negatieve boodschap moet anders. Van het kabinet valt op dit punt niets te verwachten. Dat betekent dat de tegenmacht uit de samenleving moet komen. Vooral vanuit de gemeenten, samen met onderwijsinstellingen, woningbouwverenigingen en welzijnsorganisaties. Terwijl het kabinet vluchtelingen neerzet als bedreiging, kunnen gemeenten hen een menselijk gezicht geven.

Die menselijkheid zit, ten eerste, in de taal. Woorden als ‘asielinstroom’ roepen een beeld op van onheil dat op ons afkomt. Woorden als ‘asielzoekers’ en ‘statushouders’ maken van mensen op de vlucht abstracte categorieën, helemaal wanneer dat gepaard gaat met foto’s waarop ze onherkenbaar zijn. Daarentegen klinken woorden als ‘komst’, ‘nieuwe bewoners’ en ‘vluchtelingen die hier mogen blijven’ veel menselijker.

Gemeenten en lokale organisaties kunnen, ten tweede, zichtbaarheid geven aan lokale solidariteit. Zoals in de Zaanstad, waar het Museum of Humanity de film ‘Ik zie jou!’ maakte, waarin vluchtelingen en Zaankanters elkaar ontmoeten. In Oss organiseren vrijwilligers kookmiddagen in de wijk voor ‘oude’ en ‘nieuwe’ bewoners. En van Middelburg  tot Groningen zijn vrijwilligers actief als taalmaatje.

Ten derde kunnen gemeenten expliciet laten merken dat ze het oneens zijn met de anti-asielkoers van het kabinet. Zo gaan Arnhem en Kampen, tegen de trend in, extra vluchtelingen huisvesten. Ook Eindhoven gaat het aantal plekken verruimen en vroeg bewoners om mee te denken over wat er nodig is om dat goed te laten verlopen. Daarmee geven ze een signaal. Datzelfde deden lokale partijen in Utrecht die vorige week bij het AZC een bord plaatsten met ‘Wij werken aan een warm welkom’.

Huiverig
Gemeenten zijn mogelijk huiverig om een positief tegengeluid te laten horen. Wellicht omdat een deel van de Raad het eens is met de kabinetskoers. Wellicht omdat ze vrezen voor de reacties van de inwoners. In praktijk is die onrust echter minder groot dan de mediaberichtgeving doet vermoeden. Zo zijn bewoners in de buurt van een asielopvang beduidend positiever over vluchtelingen dan anderen.

De bal ligt bij gemeenten. Zij kunnen ervoor kiezen om zich koest te houden, of om mee te bewegen met de dreigende framing van het kabinet. Daarvan krijgen ze echter vanzelf de rekening gepresenteerd wanneer vluchtelingen in hun gemeente gaan wonen, werken en integreren – wat hoe dan ook gaat gebeuren.

De vlucht vooruit is een betere optie. Geef vluchtelingen een menselijk gezicht. Laat zien hoe bewoners en nieuwkomers met elkaar samenleven. En stel een daad tegen de dehumaniserende koers van het kabinet.

Mirjam Vossen is mediawetenschapper en onderzoeker bij OnMigration.nl