Terwijl politici zich verliezen in polarisatie over migratie, blijkt de samenleving eensgezind constructief. Tijd voor krachtig beleid, zeggen Otto Kamsteeg van OnMigration en Mark Beumer van Populytics in dit opiniestuk in Trouw.
Politieke partijen maken zich op voor de volgende verkiezingen voor de Tweede Kamer. Naar verwachting zal een van de onderwerpen in de campagnes migratie en asiel zijn. In dat debat klinken nu al de vertrouwde geluiden van angst, polarisatie en uitsluiting.
Meedeinen op anti-migratieretoriek lijkt nog altijd verleidelijk voor politici. Is het niet uit angst om kiezers te verliezen, dan wel uit angst voor verlies van hun imago. Maar wie goed kijkt naar wat er werkelijk onder burgers leeft, ziet iets heel anders. En dat is eensgezindheid.
Recente burgerraadplegingen in vijf gemeenten, waaronder Zevenaar, Eindhoven en Kampen, maken dat glashelder. In deze gemeenten spraken duizenden inwoners zich op verzoek van het gemeentebestuur uit over hoe samenleven met vluchtelingen eruit zou moeten zien.
De inwoners in deze groepen van burgers waren jong én oud, praktisch én theoretisch opgeleid, positief én kritisch tegenover migratie. Ondanks al hun verschillen was er verrassend veel eensgezindheid over hoe de burgers in deze gemeenten goed samen kunnen leven met vluchtelingen en met nieuwkomers.
Dezelfde top drie
In alle vijf de gemeenten kwam dezelfde top drie naar voren van wensen voor dit samenleven: vluchtelingen moeten zo snel mogelijk de Nederlandse taal leren, vluchtelingen moeten meedoen via werk of opleiding en zowel vluchtelingen als omwonenden moeten zich veilig kunnen voelen.
Deze drie wensen zijn geen linkse of rechtse standpunten. Dit zijn breed gedragen waarden. De burgers wijzen ermee op een gedeeld maatschappelijk kompas: als mensen mee kunnen doen, wanneer ze zelfstandig zijn en zich veilig voelen, dan ontstaat er ruimte voor vertrouwen en verbinding.
Opvallend: ook deelnemers aan deze burgerraadplegingen die een uitgesproken kritisch of negatief beeld van vluchtelingen hebben, onderschrijven deze prioriteiten. Hun motivatie mag verschillen: de een kijkt naar de veiligheid in de buurt, de ander naar de veiligheid voor vluchtelingen. Maar de maatregelen die burgers voorstaan, die zijn grotendeels dezelfde. Dat betekent: er is maatschappelijk draagvlak. Er is ruimte voor nieuw beleid. Maar wat vooralsnog ontbreekt, is politieke moed.
Constructieve burgers
Ook in aanloop naar de verkiezingen zal de roep onder politici om ‘strengere grenzen’ of ‘minder asielzoekers’ weer worden gehoord. Dit is een makkelijke reflex, maar biedt geen duurzame oplossingen voor het vraagstuk van integratie. Politici die zich laten meesleuren door populistische verhalen, gaan voorbij aan de veel constructievere houding die burgers zelf laten zien.
Deze houding van politici is niet alleen bestuurlijk onverantwoord, die is ook democratisch ongepast. Je hoort beleid te maken op basis van wat mensen willen, niet op basis van het hardste geroep.
Wat de raadplegingen in de vijf gemeenten laten zien, is dat burgers geloven in samenleven, maar dan wel op basis van duidelijke voorwaarden en verantwoordelijkheid van twee kanten. Ze vragen om beleid dat inzet op meedoen. Meedoen wanneer het gaat om zaken als taal, werk en veiligheid. Dat is een realistische en hoopvolle agenda.
Voor partijen links, rechts en in het midden ligt hier een kans. In plaats van in de morele verontwaardiging te schieten of het debat over migratie over te laten aan populistische partijen, is dit hét moment om het verhaal terug te claimen. Toon leiderschap door het maatschappelijk draagvlak te erkennen. Ontwikkel beleid dat uitgaat van wat werkt, wat werkelijk wordt gedeeld en wat mensen samenbrengt.
De burger is allang verder dan het Haagse debat. Het is tijd dat de politiek de burger volgt. De samenleving schreeuwt om beter beleid. Een beleid dat uitnodigt tot meedoen én tot verantwoordelijkheid. Laat middenpartijen, van links tot rechts, vooropgaan in de erkenning van wat mensen allang weten: samenleven werkt – als je het goed organiseert.
Afbeelding: Zofia Chamienia for Unbound Philanthropy x Fine Acts
